Theo Bộ trưởng Hồ Đức Phớc, những sai phạm của kiểm toán độc lập trong các vụ án hình sự ngoài do năng lực và tinh thần trách nhiệm của cán bộ kiểm toán, không loại trừ có sự cấu kết và cố tình vi phạm pháp luật của kiểm toán viên.

Tại phiên chất vấn sáng 18/3, nhiều đại biểu Quốc hội hỏi Bộ trưởng tài chính Hồ Đức Phớc về việc cấp phép công ty kiểm toán, chất lượng kiểm toán viên, công ty thẩm định giá sau vụ án tại ngân hàng SCB.

Theo đó, ông Phạm Văn Hòa, đại biểu tỉnh Đồng Tháp, đánh giá các doanh nghiệp kiểm toán đã thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ, nhưng không ít đơn vị đã bỏ qua sai sót của đối tượng kiểm toán vì lợi ích riêng của kiểm toán viên. Việc này, theo ông gây thất thoát ngân sách.

"Như vụ SCB có đến 3 doanh nghiệp kiểm toán tầm cỡ tham gia kiểm toán ngân hàng. Là cơ quan quản lý ngành, Bộ trưởng có giải pháp gì để phòng ngừa tiêu cực trong lĩnh vực kiểm toán?", ông Hòa chất vấn.

Trả lời, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, những sai phạm của kiểm toán độc lập trong các vụ án hình sự do nhiều yếu tố. Thứ nhất, do năng lực của cán bộ kiểm toán ở các bên. Thứ hai, tinh thần trách nhiệm của cán bộ làm kiểm toán trực tiếp. Cũng không loại trừ có sự cấu kết và cố tình vi phạm pháp luật của kiểm toán viên.

Người đứng đầu Bộ Tài chính thừa nhận một số văn bản pháp luật còn lỗ hổng để cán bộ thẩm định giá lợi dụng nên khi xác định cán bộ kiểm toán, thẩm định giá cố tình làm sai thì phải xử lý kỷ luật, thậm chí hình sự.

Vụ án bà Trương Mỹ Lan xảy ra tại Vạn Thịnh Phát và SCB một lần nữa đặt dấu hỏi về vai trò và trách nhiệm của các công ty kiểm toán. Số tiền khổng lồ đã bị rút khỏi ngân hàng trong thời gian dài song hoạt động kiểm toán không phát hiện bất thường gì.

Theo kết luận điều tra vụ án, kể từ năm 2012 sau khi hợp nhất, SCB thuê 3 trong 4 công ty kiểm toán thuộc nhóm "Big 4" - hãng danh tiếng hàng đầu thế giới để kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm

Bao công ty kiểm toán gồm KPMG, Deloitte và Ernst & Young Việt Nam. Tuy nhiên trong suốt gần 10 năm kiểm toán cho báo cáo tài chính của SCB, các kiểm toán viên tại Big 4 hiếm khi phát hiện điều gì bất thường của ngân hàng.

Trong một số năm, Ernst & Young Vietnam cho biết chỉ thực hiện dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính tóm tắt của SCB.

Trong đợt kiểm toán gần nhất trước vụ án, báo cáo bán niên năm 2021, công ty kiểm toán KPMG vẫn ghi nhận SCB có lợi nhuận lũy kế hơn 1.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 22.000 tỷ đồng.

Nhưng khi vụ việc "vỡ lở", SCB bị ngân hàng nhà nước đưa vào diện kiểm soát đặc biệt từ tháng 10/2022, kết quả kiểm toán cho thấy tại thời điểm 30/9/2022 cho thấy ngân hàng đã lỗ lũy kế gần 465.000 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu khoảng 444.000 tỷ đồng.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến cuối tháng 2, Việt Nam có hơn 220 doanh nghiệp kiểm toán độc lập, và 2.343 kiểm toán viên hành nghề. Năm ngoái, 21 doanh nghiệp kiểm toán bị xử phạt vi phạm hành chính, 17 kiểm toán viên bị đình chỉ có thời hạn do vi phạm chuẩn mực và hồ sơ kiểm toán chất lượng kém.

Về vấn đề thẩm định giá, Đại biểu Quốc hội, Phó chủ nhiệm Ủy ban văn hóa, giáo dục Tạ Văn Hạ cho rằng các công ty thẩm định giá có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế, nhưng trong các vụ án, sai phạm và vai trò của các đơn vị này rất quan trọng. "Ở đây có trách nhiệm, thậm chí tiếp tay cho việc dìm giá, nâng giá", ông Hạ nói.

Theo ông Hạ, nguyên nhân là việc tăng quá nóng số lượng doanh nghiệp thẩm định giá. Hiệu quả hoạt động, đạo đức nghề nghiệp đi xuống dẫn đến chuyện tiếp tay cho sai phạm. Ông đề nghị Bộ trưởng Phớc, với vai trò quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này, cho biết trách nhiệm của Bộ đến đâu, như thế nào và giải pháp khắc phục bất cập trên.

Đáp lại, ông Hồ Đức Phớc nói "Bộ Tài chính cấp phép nhiều cho công ty có vai trò thẩm định giá chưa hoàn toàn chính xác". Bởi, cả nước hiện nay có hàng trăm công ty thẩm định giá. Kiểm định viên về giá có chứng chỉ phải được đào tạo và qua thi cử.

Ông Phớc thông tin trong 3 năm qua, chưa kỳ thi nào có số lượng trúng tuyển vượt 33%. Tức, việc cấp phép hoạt động với các thẩm định viên được quản lý rất chặt.

Bộ trưởng Tài chính nói sẽ kiểm tra lại các bộ hồ sơ, nếu có sai phạm sẽ xử phạt và xử lý nghiêm.